POWRÓT – WIEŚCI Z MADAGASKARU CZ. 5

Nie pi­sa­łam wcze­śniej o mo­im wy­je­ździe z Ma­da­ga­ska­ru. Być mo­że dla­te­go, że nie mia­łam na to si­ły, a być mo­że dla­te­go, że by­ło to dla mnie ta­kie trud­ne. Trud­ne by­ło już na miej­scu – pa­ko­wa­nie, po­że­gna­nia i ca­ła resz­ta. Aku­rat po­że­gna­nia wy­szły mi naj­go­rzej, bo dzia­ła­łam tak ir­ra­cjo­nal­nie i tak bar­dzo mnie prze­ro­sły, że, jak oka­za­ło się póź­niej, nie po­że­gna­łam się z po­ło­wą per­so­ne­lu w sie­ro­ciń­cu. Oczy­wi­ście by­ło im bar­dzo przy­kro, a mnie jesz­cze bar­dziej. Wszyst­ko do­tar­ło do mnie do­pie­ro wte­dy, kie­dy sie­dzia­łam po po­dró­ży nad po­ło­wą Afry­ki na ma­łym lot­ni­sku w Pa­ry­żu, cze­ka­jąc ca­ły dzień na sa­mo­lot do Wro­cła­wia.

PLANOWANIE POWROTU

Sie­dzia­łam i pła­ka­łam, nie mo­głam się uspo­ko­ić i by­ło tak strasz­nie, że mu­sia­łam na­tych­miast coś wy­my­ślić, uło­żyć ja­kiś plan. Jesz­cze kil­ka go­dzin wcze­śniej mo­głam pójść do sie­ro­ciń­ca, że­by po­że­gnać się jak czło­wiek, i za­ję­ło­by mi to mo­że 5 mi­nut – w mal­ga­skim tem­pie. A te­raz tkwi­łam na me­ta­lo­wej, zim­nej eu­ro­pej­ską wio­sną ław­ce, z któ­rej nie mo­głam pójść już ni­gdzie. Nie wiem, czy kie­dy­kol­wiek czu­łam się go­rzej, więc po pro­stu coś wy­my­ślić ab­so­lut­nie mu­sia­łam. I mi­mo ca­łej roz­pa­czy mój mózg dzia­łał szyb­ko – przy­po­mnia­ło mi się, że jed­na z by­łych wo­lon­ta­riu­szek pla­nu­je trzy­ty­go­dnio­wy wy­jazd tu­ry­stycz­ny na Ma­da­ga­skar we wrze­śniu i prze­cież mo­gę je­chać z nią. Mia­łam już co praw­da pla­ny na wrze­sień, ale oka­za­ło się, że są nie do zre­ali­zo­wa­nia i ani się obej­rza­łam, po­wrót na Czer­wo­ną Wy­spę był już pew­ny!

To był zu­peł­nie in­ny wy­jazd niż po­przed­ni, tym ra­zem by­ły to prze­cież wa­ka­cje. By­ła więc i wy­ciecz­ka, że­by w koń­cu zo­ba­czyć ba­oba­by i wa­pien­ne ska­ły, z któ­rych Ma­da­ga­skar sły­nie. Ale oprócz te­go był też czas spę­dzo­ny jak wcze­śniej w Am­bo­hi­dra­tri­mo, tym ra­zem bez kon­kret­nych obo­wiąz­ków i gra­fi­ku. W pla­nach by­ło więc du­żo cza­su w sie­ro­ciń­cu, lo­kal­ne pi­wo i by­cze­nie w mal­ga­skim słoń­cu. Wszyst­ko to mia­ło miej­sce, ale przez to, że na Ma­da­ga­skarze wszyst­ko dzie­je się po­wo­li, z opóź­nie­niem lub z przy­go­da­mi, do po­wyż­szych po­zy­cji na­le­ży do­dać jesz­cze cze­ka­nie. Du­uużo cze­ka­nia.

W SIEROCIŃCU

Ale od po­cząt­ku. Już od mo­men­tu, kie­dy w dro­dze na Ma­da­ga­skar zna­la­złam się na lot­ni­sku w Pa­ry­żu, za­czę­ły wra­cać do mnie wszyst­kie wspo­mnie­nia. A kie­dy usa­do­wi­łam się na ła­wecz­ce w ter­mi­na­lu i usły­sza­łam, że sie­dzą­ca obok mnie ro­dzi­na roz­ma­wia po mal­ga­sku, po­czu­łam, że je­stem już bar­dzo bli­sko tam­te­go świa­ta. Gdy w koń­cu nasz sa­mo­lot do­tknął Ma­da­ga­ska­ru, chcia­ło mi się ska­kać z ra­do­ści. Nic nie mo­gło zmą­cić mo­je­go szczę­ścia, ani ko­lej­ki na lot­ni­sku, ani dłu­gie ocze­ki­wa­nie na ba­gaż. Na­wet pan w kan­to­rze, któ­ry chciał mnie oszu­kać, nie zro­bił na mnie wra­że­nia. W do­dat­ku kie­dy po­dzię­ko­wa­łam mu i po­że­gna­łam się po mal­ga­sku, a on zo­rien­to­wał się, że „dzień do­bry” to nie je­dy­ne mal­ga­skie sło­wo, któ­re znam, je­go twarz roz­świe­tlił tak ogrom­ny uśmiech, że gdy­by nie szy­ba, pew­nie rzu­ci­ła­bym mu się na szy­ję z ra­do­ści.

Przez ko­lej­nych kil­ka go­dzin każ­dy szcze­gół wzbu­dzał we mnie po­dob­ne re­ak­cje, ale jed­no­cze­śnie bar­dzo szyb­ko za­czę­łam się czuć, jak­by czas spę­dzo­ny w Pol­sce był tyl­ko prze­rwą w po­by­cie na Ma­da­ga­ska­rze. Przy­czy­ni­ły się do te­go rów­nież dzie­ci, bo za­raz po zrzu­ce­niu ple­ca­ka i szyb­kim prysz­ni­cu po­bie­głam pro­sto do sie­ro­ciń­ca. Dzie­ci oczy­wi­ście nie za­po­mnia­ły ani mo­jej ko­le­żan­ki, któ­ra na Ma­da­ga­ska­rze by­ła wcze­śniej tyl­ko przez trzy ty­go­dnie, ani mnie. Po­dob­no nie za­po­mi­na­ją ni­ko­go. Mi­mo ogrom­nej licz­by wo­lon­ta­riu­szy, któ­rzy się tam po­ja­wia­ją, moż­na wró­cić na­wet po kil­ku la­tach i po­wi­ta­nie za­wsze jest tak sa­mo go­rą­ce.

W ra­mach pre­zen­tu przy­wio­złam dzie­ciom kil­ka ze­sta­wów do bad­min­to­na. Oczy­wi­ście, jak wszyst­kie no­we rze­czy i pre­zen­ty, wzbu­dzi­ły ogól­ną ra­dość i za­in­te­re­so­wa­nie. I kre­atyw­ność. Oprócz stan­dar­do­we­go uży­cia, ra­kiet­ki by­ły rów­nież gi­ta­ra­mi, bro­nią, jak i bli­żej nie­okre­ślo­ny­mi na­rzę­dzia­mi, słu­żą­cy­mi do ude­rza­nia z ca­łej si­ły w podło­że.

Już przy pierw­szej wi­zy­cie wszyst­kie dzie­ci za­sy­pa­ły mnie też wie­ścia­mi o tym, że dwo­je mo­ich ulu­bień­ców zo­sta­ło prze­nie­sio­nych do ośrod­ka, z któ­re­go bę­dą mo­gli być ad­op­to­wa­ni. By­ła to oczy­wi­ście świet­na wia­do­mość, bo dzie­ci do­sta­ły szan­sę na no­wą ro­dzi­nę, ale nie ukry­wam, że w środ­ku by­łam tro­chę roz­cza­ro­wa­na, bo już od kil­ku dni cią­gle my­śla­łam o spo­tka­niu z ni­mi. Zau­wa­ży­łam, że dzie­ci za­wsze bar­dzo prze­ży­wa­ją ta­kie rze­czy, bez wzglę­du na to, czy do­ty­czą ich sa­mych bez­po­śred­nio. Wi­dać, że są ze so­bą bar­dzo zży­te i wszel­kie zmia­ny są pew­ne­go ro­dza­ju trzę­sie­niem zie­mi w ich ma­łym świe­cie.

Po­nie­waż po raz pierw­szy by­łam na Ma­da­ga­ska­rze w okre­sie wa­ka­cyj­nym, do­pie­ro te­raz do­wie­dzia­łam się o dość za­ska­ku­ją­cym dla mnie zwy­cza­ju, któ­ry jest wte­dy prak­ty­ko­wa­ny w sie­ro­ciń­cu. Miesz­kań­cy do­mu dziec­ka, któ­rych ro­dzi­ny są – zgod­nie z nie­zna­nym mi kry­te­rium – zdol­ne do krót­ko­ter­mi­no­wej sa­mo­dziel­nej opie­ki nad dzieć­mi, są na czas wol­ny od szko­ły od­sy­ła­ni do do­mów. Sie­ro­ci­niec jest więc wte­dy dość wy­lud­nio­nym miej­scem. Na po­cząt­ku, kie­dy do­wie­dzia­łam się, że ta­ka prak­ty­ka jest sto­so­wa­na co ro­ku, po­my­śla­łam, że to świet­na ini­cja­ty­wa, że prze­cież na pew­no dla dzie­ci to bar­dzo cen­ny czas i dzię­ki nie­mu czu­ją, że ja­kąś ro­dzi­nę jed­nak ma­ją. Wąt­pli­wo­ści na­szły mnie do­pie­ro po dłuż­szym za­sta­no­wie­niu i spo­tka­niu z oko­ło czte­ro­let­nim chłop­cem, któ­ry wró­cił z ta­kie­go po­by­tu w do­mu. By­łam bar­dzo szczę­śli­wa, że go wi­dzę, bo rów­nież był jed­nym z mo­ich ulu­bień­ców. Pod­bie­głam do nie­go, a on tyl­ko po­pa­trzył na mnie. Wi­dzia­łam, że mnie po­zna­je, ale uśmiech­nął się lek­ko i za­raz wró­cił do swo­jej za­baw­ki, któ­rą nie­mra­wo się ba­wił, a ra­czej bez­ce­lo­wo obra­cał w dło­niach. Jak­by odrę­twia­ły, nie­obec­ny, był zu­peł­nym prze­ci­wień­stwem chłop­ca, któ­re­go zna­łam wcze­śniej. Wcze­śniej, kie­dy ktoś zro­bił mu krzyw­dę, za­ci­skał zę­by i biegł jak naj­szyb­ciej od­dać, co nie­ste­ty za­wsze przy­no­si­ło mu ogrom­ną ra­dość. Te­raz w ta­kich sa­mych sy­tu­acjach za­czy­nał pła­kać i za­wzię­cie wzy­wał ma­mę. Co praw­da ta­ki stan utrzy­my­wał się tyl­ko przez kil­ka dni, po­tem wszyst­ko wró­ciło do nor­my, ale to do­świad­cze­nie by­ło dla mnie na ty­le sil­ne, że bar­dzo du­żo my­śla­łam o tym roz­wią­za­niu. Bo prze­cież dzie­ci, któ­rych ono do­ty­czy, co rok do­ty­ka­ją dwa dra­ma­ty. Naj­pierw są od­dzie­la­ne od po­zna­ne­go śro­do­wi­ska i gru­py, z któ­rą są już moc­no zwią­za­ne. Po­tem, kie­dy zdą­żą już na no­wo przy­wyk­nąć do bli­skich, znów są od nich za­bie­ra­ne i mu­szą po raz ko­lej­ny prze­żyć rów­nież tę trau­mę. Trze­ba jed­nak wziąć pod uwa­gę, że po­mi­mo cięż­kich dla dzie­ci przejść, ta­kie roz­wią­za­nie po­zwa­la na utrzy­ma­nie ja­kiejś wię­zi z ro­dzi­ną. Dla­te­go wła­ści­wie nie po­tra­fię te­go jed­no­znacz­nie oce­nić.

FAMADIHANA – DLA CZYTELNIKÓW O MOCNYCH NERWACH

Pod­czas mo­je­go krót­kie­go po­wro­tu na Ma­da­ga­skar uda­ło mi się na­resz­cie na wła­sne oczy zo­ba­czyć uro­czy­stość, o któ­rej bar­dzo du­żo wcze­śniej sły­sza­łam, ale w któ­rej nie mia­łam w cią­gu pół ro­ku oka­zji uczest­ni­czyć. Na­zy­wa się ona Fa­ma­di­ha­na, co moż­na tłu­ma­czyć ja­ko „prze­wi­ja­nie ko­ści”.

Mal­ga­sze nie grze­bią zwłok. Cia­ła zmar­łych owi­ja się tka­ni­na­mi i umiesz­cza w gro­bow­cach, cza­sem ka­mien­nych, a cza­sem drew­nia­nych, przy­po­mi­na­ją­cych ma­łe dom­ki. Ce­re­mo­nia prze­wi­ja­nia ko­ści ma miej­sce oko­ło 7 lat od po­chów­ku. Nie znam do­kład­nie wszyst­kich szcze­gó­łów do­ty­czą­cych po­szcze­gól­nych czę­ści uro­czy­sto­ści, ale mo­gę opo­wie­dzieć, jak wy­glą­da­ło to z mo­jej per­spek­ty­wy.

Za­pro­sze­ni na wy­da­rze­nie zo­sta­li za­rów­no człon­ko­wie ro­dzi­ny, jak i przy­ja­cie­le. Zgro­ma­dzi­li­śmy się przed do­mem, w któ­rym praw­do­po­dob­nie miesz­kał zmar­ły. Na tę oka­zję zo­sta­ły przy­go­to­wa­ne ta­blicz­ki, jak­by trans­pa­ren­ty na pa­ty­kach, z po­do­bi­zną z cza­sów mło­do­ści zmar­łe­go. Przy­wi­ta­no nas prze­mó­wie­niem, w któ­rym mię­dzy in­ny­mi naj­star­sza ko­bie­ta w ro­dzi­nie wy­ra­ża­ła ra­dość, że za­szczy­ci­li­śmy do­mo­stwo swo­ją obec­no­ścią. Nie mu­szę chy­ba do­da­wać, że ko­lor skó­ry miał tu ogrom­ne zna­cze­nie. Każ­dy chciał mieć z na­mi zdję­cie i przez pierw­sze pół go­dzi­ny wszy­scy fo­to­gra­fo­wa­li wszyst­kich we wszel­kich moż­li­wych kon­fi­gu­ra­cjach. W mię­dzy­cza­sie wrę­czy­li­śmy star­szyź­nie ro­dzi­ny pie­nią­dze, po­nie­waż we­dług zwy­cza­ju go­ście po­win­ni przy­nieść ze so­bą dat­ki, że­by zre­kom­pen­so­wać ro­dzi­nie kosz­ty uro­czy­sto­ści, któ­re dla prze­cięt­nych lu­dzi na Ma­da­ga­ska­rze są na­praw­dę ogrom­ne. Wkrót­ce za­czę­ły do nas po­wo­li do­cho­dzić dźwię­ki ra­do­snej mu­zy­ki. Zna­jo­ma Mal­gasz­ka, któ­ra za­pro­si­ła nas na to wy­da­rze­nie, wy­ja­śni­ła, że zbli­ża się do nas wiel­ki kor­don tań­czą­cych lu­dzi, do któ­rych do­łą­czy­my i uda­my się z ni­mi na „c­men­ta­rz”. Rze­czy­wi­ście tłum wraz z mu­zy­ka­mi wkrót­ce wdarł się na na­sze ma­leń­kie po­dwór­ko, a po oko­ło pięt­na­stu mi­nu­tach tań­ców ru­szy­li­śmy wszy­scy na naj­waż­niej­szą część uro­czy­sto­ści. Gdy do­tar­li­śmy na miej­sce, nie mo­głam uwie­rzyć, ilu lu­dzi już tam by­ło. Wśród ogrom­ne­go tłu­mu wy­róż­nia­ły się tyl­ko ka­mien­ne gro­bow­ce o dość spo­rej po­wierzch­ni, kwa­dra­to­we o bo­ku dłu­go­ści kil­ku me­trów. Co bar­dzo mnie zdzi­wi­ło, z każ­dej stro­ny by­ły ob­wie­szo­ne ludź­mi, bo przy wszyst­kich nie­zli­czo­nych ta­bu mal­ga­skiej du­cho­wo­ści aku­rat sia­da­nie na gro­bow­cach z pusz­ką co­li nie sta­no­wi­ło pro­ble­mu.

Wła­ści­wie bez zna­jo­mej, któ­ra na bie­żą­co tłu­ma­czy­ła nam ko­lej­ne eta­py ce­re­mo­nii, nie za bar­dzo wie­dzia­ła­bym, co się dzie­je. Za­mie­sza­nie by­ło ogrom­ne, or­kie­stra ca­ły czas gra­ła, więc roz­ma­wiać moż­na by­ło je­dy­nie, krzy­cząc. Do­wie­dzia­łam się, że te­raz wszyst­kie cia­ła bę­dą po ko­lei wy­cią­ga­ne z gro­bow­ców (kil­ka ro­dzin uma­wia się na ta­kie świę­to ra­zem), na­stęp­nie zo­sta­ną owi­nię­te no­wy­mi tka­ni­na­mi, ca­łe szczę­ście bez ścią­ga­nia tych sta­rych... Ro­dzi­na i in­ni go­ście bę­dą tań­czyć z cia­ła­mi, a na sa­mym koń­cu wszyst­kie szcząt­ki zo­sta­ną z po­wro­tem zło­żo­ne w gro­bow­cach.

Za­cho­wa­nie po­szcze­gól­nych ro­dzin by­ło bar­dzo róż­ne. Ja by­łam świad­kiem wła­ści­wie tyl­ko jed­ne­go prze­wi­ja­nia, i to nie „na­sze­go dziad­ka”, bo wszyst­ko tr­wa­ło bar­dzo dłu­go, a że uro­czy­sto­ści mia­ły miej­sce w sto­li­cy, mu­sie­li­śmy wyjść w mia­rę wcze­śnie, że­by zdą­żyć do­je­chać do do­mu przed zmro­kiem.

Na po­cząt­ku szcząt­ki zo­sta­ły po­ło­żo­ne na ma­cie wy­ko­na­nej z ra­fii, obok przy­klę­kli ża­łob­ni­cy, wo­kół tło­czy­li się cie­kaw­scy z ko­mór­ka­mi i ca­ły czas fo­to­gra­fo­wa­li za­wi­niąt­ko i ro­dzi­nę. Aku­rat w przy­pad­ku tej ro­dzi­ny wszy­scy od sa­me­go po­cząt­ku by­li bar­dzo pi­ja­ni. Wdo­wa, klę­czą­ca tuż przy cie­le, ca­ły czas pła­ka­ła i na­chy­la­ła się nad zmar­łym. Wy­glą­da­ło to jak ro­dzaj transu, ale ja­ko że ko­bie­ta by­ła moc­no nie­trzeź­wa, trud­no mi po­wie­dzieć, na ile by­ły to efek­ty al­ko­ho­lu, a na ile ża­łob­ny ry­tu­ał. Wo­kół krą­ży­ły otwar­te bu­tel­ki ru­mu, co chwi­lę ktoś od­chy­lał gło­wę wdo­wy w tył i wle­wał w jej usta wię­cej trun­ku. Wi­dzia­łam ją póź­niej, już po tań­cu z za­wi­niąt­kiem, bli­scy mu­sie­li ją pro­wa­dzić, bo nie by­ła w sta­nie iść sa­ma. Jej za­cho­wa­nie by­ło jed­nak je­dy­nym prze­ja­wem smut­ku, ja­ki te­go dnia wi­dzia­łam, wszy­scy in­ni cie­szy­li się i tań­czy­li, du­żo wię­cej by­ło w tym hoł­du dla zmar­łych niż ża­lu.

Na­sza zna­jo­ma Mal­gasz­ka nie po­szła z na­mi ob­ser­wo­wać prze­wi­ja­nia z bli­ska, po­nie­waż ba­ła się o swo­je zdro­wie. Wła­ści­wie by­ła też du­żo bar­dziej niż my po­ru­szo­na i zszo­ko­wa­na za­cho­wa­niem wdo­wy i ca­łej ro­dzi­ny, któ­ra ja­ko pierw­sza czci­ła swo­jego zmar­łe­go. Po­wie­dzia­ła nam, że w jej ro­dzi­nie od stro­ny jed­ne­go z ro­dzi­ców Fa­ma­di­ha­na w ogó­le nie jest prak­ty­ko­wa­na. W dru­giej czę­ści ro­dzi­ny oby­czaj ist­nie­je, ale w du­żo spo­koj­niej­szej for­mie, nie ma tań­ca ze szcząt­ka­mi, nie ma al­ko­ho­lu. Po pro­stu w uro­czy­sty spo­sób prze­no­si się cia­ło z gro­bu tym­cza­so­we­go do sta­łe­go. Zau­wa­ży­łam, że rów­nież w ro­dzi­nie, któ­ra nas za­pro­si­ła, nie był spo­ży­wa­ny al­ko­hol.

Zna­jo­ma po­wie­dzia­ła mi jesz­cze jed­ną cie­ka­wą rzecz. Ma­ta, na któ­rej jest zło­żo­ne cia­ło w mo­men­cie prze­wi­ja­nia, jest bar­dzo waż­na, po­nie­waż wie­rzy się, że za­bra­nie jej do do­mu przy­no­si szczę­ście. Czę­sto zda­rza się więc, że ża­łob­ni­cy po prze­wi­nię­ciu bi­ją się o nią, po­nie­waż każ­dy chce ten cen­ny przedmiot za­brać do sie­bie.

Czy­ta­łam póź­niej, że szcząt­ki są rów­nież nie­sio­ne, oczy­wi­ście w asy­ście mu­zy­ków i tłu­mu, przez ca­łą wio­skę czy dziel­ni­cę, że­by po­ka­zać zmar­łe­mu, co zmie­ni­ło się wo­kół od je­go śmier­ci. Zda­rza­ło mi się kil­ka ra­zy wcze­śniej wi­dzieć ta­ki prze­cho­dzą­cy or­szak. Po­mi­mo nie­przy­jem­ne­go in­cy­den­tu z al­ko­ho­lem mu­szę po­wie­dzieć, że Fa­ma­di­ha­na zro­bi­ła na mnie ogrom­ne wra­że­nie i cie­szę się, że mia­łam oka­zję wziąć w niej udział. Je­stem jed­no­cze­śnie bar­dzo cie­ka­wa, jak wy­glą­da w in­nych ple­mio­nach, bo wiem, że ob­rząd­ki róż­nią się w za­leż­no­ści od gru­py et­nicz­nej. Człon­ko­wie ple­mie­nia Ba­ra na przy­kład umiesz­cza­ją trum­ny ze zwło­ka­mi w gó­rach, w szcze­li­nach skal­nych i pod­czas Fa­ma­di­ha­ny za po­mo­cą lin mu­szą ścią­gać trum­nę z bar­dzo wy­so­ka i z gór nieść ją do wio­ski. Pod­czas wy­ciecz­ki w gó­ry wi­dzia­łam trum­ny kró­lów ple­mien­nych, któ­re z ra­cji obo­wią­zu­ją­cej hie­rar­chii znaj­do­wa­ły się bar­dzo wy­so­ko, i nie mo­głam uwie­rzyć, że lu­dzie bez po­mo­cy żad­nych ma­szyn zdo­ła­li je tam umie­ścić.

TOWARZYSZ PODRÓŻY

Mu­szę opo­wie­dzieć jesz­cze o jed­nej sy­tu­acji, któ­ra mną wstrzą­snę­ła. Mia­ła miej­sce w sa­mo­lo­cie już pod­czas po­dró­ży po­wrot­nej z Ma­da­ga­ska­ru. Kie­dy mo­ja to­wa­rzysz­ka po­dró­ży po tru­dach tłu­ma­cze­nia cel­ni­kom, ja­kie pa­miąt­ki ma w swo­im ba­ga­żu, do­tar­ła wresz­cie do sa­mo­lo­tu, usa­do­wi­ły­śmy się wy­god­nie w fo­te­lach i za­czę­ły­śmy roz­wa­ża­nia, kie­dy znów wró­ci­my na Wy­spę. Po mo­jej dru­giej stro­nie usiadł oko­ło trzy­dzie­sto­let­ni Mal­gasz, grzecz­nie się przy­wi­tał, po czym wy­cią­gnął no­tes pe­łen nu­me­rów te­le­fo­nicz­nych. Cy­fry i li­te­ry by­ły bar­dzo du­że, wszyst­ko dość nie­zgrab­nie za­pi­sa­ne ołów­kiem. Męż­czy­zna wy­brał je­den z nu­me­rów i wy­ko­nał ostat­ni te­le­fon, dłu­go coś ko­muś tłu­ma­cząc. Po ja­kimś cza­cie po­de­szła do nas ste­war­des­sa i wrę­czy­ła nam fisz­ki do­ty­czą­ce lą­do­wa­nia na Se­sze­lach. Oprócz po­da­nia stan­dar­do­wych da­nych oso­bo­wych i okre­śle­nia ak­tu­al­ne­go sta­nu zdro­wia na­le­ża­ło za­zna­czyć m.in., czy na Se­sze­lach się tyl­ko prze­sia­da, czy zo­sta­je, w dru­gim przy­pad­ku na­stę­po­wał ca­ły sze­reg py­tań o szcze­gó­ły. Kie­dy na­sze kwe­stio­na­riu­sze zo­sta­ły wy­peł­nio­ne, mój są­siad po­pro­sił o dłu­gopis. Ch­wi­lę ner­wo­wo pa­trzył na swo­ją fisz­kę, po czym ge­stem po­pro­sił mnie o po­moc. No tak, wszyst­ko by­ło tyl­ko po fran­cu­sku i an­giel­sku. Po­ka­za­łam mu pierw­szą li­nij­kę i wy­ja­śni­łam po mal­ga­sku, że tu ma być imię i na­zwi­sko. On wziął swo­ją fisz­kę, dłu­gopis i pasz­port, po­ło­żył je na sto­li­ku przede mną i po­ka­zał, że to ja mam wszyst­ko wy­peł­nić. Przez pierw­szych kil­ka se­kund zu­peł­nie nie ro­zu­mia­łam, dla­cze­go, do­pie­ro po chwi­li do mnie do­tar­ło, na czym po­le­ga pro­blem mo­je­go są­siada, po­sta­ra­łam się więc z ca­łych sił ukryć swój szok, na­chy­li­łam się nad sto­li­kiem i za­czę­łam wy­peł­nia­nie.

We­dług Wi­ki­pe­dii wskaź­nik anal­fa­be­ty­zmu na Ma­da­ga­ska­rze wy­no­si oko­ło 35%. Ni­by to wie­dzia­łam, ale sta­ty­sty­ki to jed­nak co in­ne­go niż ży­wy czło­wiek spo­tka­ny w sa­mo­lo­cie. Po­za tym chy­ba za­kła­da­łam, że pro­blem do­ty­czy głów­nie lu­dzi sta­rych al­bo miesz­ka­ją­cych w bu­szu, gdzie szkół cza­sem po pro­stu nie ma, a nie osób w mo­im wie­ku, miesz­ka­ją­cych w siód­mym co do wiel­ko­ści mie­ście Ma­da­ga­ska­ru, po­słu­gu­ją­cych się smart­fo­nem. A jed­nak.

Wi­dzia­łam w mia­stach dzie­ci w wie­ku szkol­nym, któ­re pra­co­wa­ły w cza­sie, kie­dy po­win­ny sie­dzieć w szko­łach. Naj­czę­ściej sprze­da­ją na stra­ga­nach, ale też wy­ko­nu­ją róż­ne in­ne pra­ce. Praw­do­po­dob­nie ta­ka wła­śnie by­ła rów­nież hi­sto­ria mo­je­go współ­pa­sa­że­ra.

Wła­ści­wie ten ostat­ni mal­ga­ski ak­cent ca­łej wy­pra­wy bar­dzo sen­sow­nie za­mknął trzy ty­go­dnie, któ­re tym ra­zem spę­dzi­łam na wy­spie. Do­bit­nie po­ka­zał mi, że brak wy­kształ­ce­nia czy sła­be wy­kształ­ce­nie to praw­dzi­wy i na­ma­cal­ny pro­blem. Uświa­do­mi­łam so­bie, jak wiel­ką i re­al­ną po­mo­cą jest choć­by pro­gram spon­so­ro­wa­nia szko­ły dla mal­ga­skich dzie­ci, któ­ry pro­wa­dzi „mo­ja” fun­da­cja. Bo prze­cież umie­jęt­no­ści czy­ta­nia i pi­sa­nia da­ją nie tyl­ko do­stęp do li­te­ra­tu­ry, to rów­nież coś po­trzeb­ne­go po pro­stu w ży­ciu co­dzien­nym. Nie zda­wa­łam so­bie z te­go tak bar­dzo spra­wy, bo przy­wy­kłam do te­go, że te rze­czy po­tra­fi każ­dy.

Nie po­tra­fię po­wie­dzieć do­kład­nie, co ta­kie­go ma w so­bie Czer­wo­na Wy­spa, że chcę tam wra­cać, ale z pew­no­ścią za ja­kiś czas na­pi­szę re­la­cję z ko­lej­nej wi­zy­ty.

Od re­dak­cji: Z dzia­łal­no­ścią fun­da­cji An­ki­zy Ga­sy - Dzie­ci Ma­da­ga­ska­ru or­ga­ni­zu­ją­cej edu­ka­cję dzie­ci na Ma­da­ga­ska­rze moż­na się za­po­znać tu­taj. Za­chę­ca­my do po­czy­ta­nia, obej­rze­nia mnó­stwa zdjęć i wspar­cia fi­nan­so­we­go fun­da­cji.